di 8 januari 2019

Gesprekken over Secularisatie

In de week voor Kerst was het weer in het nieuws: Nieuwsuur had een serie over kerkzijn in deze tijd. ‘De kerken lopen leeg’, roept de verslaggever. ‘Hoe is het om christen te zijn in een seculiere samenleving?’ en vervolgens komen weer alle vooroordelen over geloof aan de orde. 
 
Het thema Secularisatie in een belangrijk thema. Het krijgt niet alleen bij sociologen, maar ook bij religiewetenschappers en filosofen al twintig jaar geruime aandacht. De huidige stand van het debat is dat de in de twintigste eeuw geldende visie dat geloof het onderspit delft naarmate kennis en wetenschap groeien (de zogenaamde ‘secularisatiethese’) fundamenteel onderuitgehaald is. De verhouding tussen geloof en wetenschap is niet een één-op-één verhouding en bovendien blijkt religie helemaal niet ‘dood’, integendeel. Religie, zingeving, spiritualiteit en ook geloof worden gevormd door een veelheid van factoren die zich op een complexe manier tot elkaar verhouden. 
Kortgezegd: secularisatie is geen ontkerkelijking, maar geloofsbeleving en -ervaring verschuiven in de postmoderne tijd in vele richtingen. 
 
In de Ontmoetingskerk is ‘secularisatie’ een actueel thema. Het is immers niet ‘de wereld’ buiten ons die seculariseert, maar die ‘wereld’ met al zijn (geloofs)vragen komt via alle kieren en spleten in onze gemeente naar binnen, sterker nog: die moderne vragen leven in ons eigen hart. 

Wij als predikantenteam Ontmoetingskerk willen deze verschuiving en daarmee de secularisatie in de samenleving èn in onszelf (persoonlijk èn als kerkelijke gemeente) onderzoeken en beter leren begrijpen.
We hebben dan ook het gevoel dat deze vraag ‘groter’ is dan het onderwerp op zich en dat het raakt aan ons kerkzijn. In deze kring willen wij ‘onszelf scholen’ als gemeente met het oog op de toekomst. 

Secularisatiewetenschapper Herman Paul schreef voor breder publiek het verrassende boekje De slag om het hart: Over secularisatie van verlangen (3de dr, 2018). 
Centrale claim in dit boek is dat (achterflap) “Secularisatie niet allereerst over het hoofd of de handen [gaat], maar over het hart van de mens, de plaats waar onze verlangens geboren worden. Verlangens seculariseren als ze in de ban komen van status, welvaart of geluk. Verlangen naar God komt soms, bijna ongemerkt, op de 
tweede plaats. Secularisatie is dan ook een slag om het hart: welke verlangens leggen het meeste gewicht in de schaal?” 
Paul beweert (en volgt filosofen als Charles Taylor en Bernd Wannenwetsch) dat het ‘verhaal’ van secularisatie als self-fulfilling prophecy in de 19de eeuw is ontstaan. Hij geeft daar mooie voorbeelden van. Secularisatie gaat in werkelijkheid echter over 
een complex van factoren waarbij religieuze beleving voortdurend verschuift.