Vrijdag 2 November is de Protestantse Gemeente Enschede "onderwerp van gesprek" tijdens het Grote Steden Beraad van de PKN. In onderstaand blok wordt ter voorbereiding hierop een overzicht samengesteld van de beleidsontwikkeling in de PGE sinds 1998. Dit document is in ontwikkeling!

1998 - 2005 / Van COSS tot Vacaturestop

• In 1998 zijn de Gereformeerde Kerk van Enschede en de Hervormde Gemeente Enschede een financieel en organisatorisch samenwerkingsverband aangegaan. Kort na deze samenvoeging verscheen een adviesnota waarin structurele beleidsadviezen werden gedaan met het oog op de gezamenlijke organisatorische toekomst. (De zgn. ‘COSS-nota’. COSS=Commissie Organisatorische Structuur Samenopweggemeente). De voorstellen waren ingrijpend. Kort samengevat: Bouw de organisatie terug van (toen) 9 wijken naar 4 wijken – om zo een meer naar buiten-gerichte gemeente te faciliteren.

Samenvatting COSS-nota 

• De COSS-nota biedt een – door alle wijken ondersteund - rekenmodel om financiële prognoses op te stellen. Jaarlijks wordt deze prognose sindsdien bijgewerkt.

Prognose 2002 / Prognose 2003 / Prognose 2004 / Prognose 2005 / Prognose 2006 / Prognose 2007 / Prognose 2008 / Prognose 2009 / Prognose 2010

Recent: Prognose 2011. 

• Volgt in 1999-2000 een uitvoerige bespreking van de COSS-voorstellen, in CK/KAZ én in 9 (!) wijkkerkenraden - in een langdurig heen-en-weer. De gesprekken zijn vooral gericht op organisatie. Uitkomst van al deze gesprekken en vergaderingen: De CK-KAZ hoopt dat de verschillende wijken van de SoW-gemeente Enschede onderling verbanden aangaan, maar neemt daartoe zelf geen initiatief. Samenvatting.
• Op wijkniveau hebben gaandeweg samenvoegingen plaatsgevonden. In +/- 2002 zijn in het westen van de stad de Gereformeerde Eudokiakerk en de Hervormde Apostel-Thomas-kerk  samen gegaan (in de ATK). En in het oosten van de stad de Gereformeerde Detakerk en de Hervormde Oosterkerk (in de Detakerk) . 
• We zijn niet alleen  met organisatie bezig. Een poging om meer inhouderlijk over de kwaliteiten, de krachten en de zwaktes van ons kerkzijn in gesprek te raken is het rapport van de 'denktank' uit 2002. 
• Afnemende financiële ruimte leidt eind 2003 tot het instellen van een vacaturestop. Wat deze formatiereductie voor de predikantsinzet betekent is niet duidelijk. Derhalve: “De AK verplicht zich ertoe om in de zomer van 2004 een beleidsnotitie vast te stellen, waarin aangegeven wordt hoe met de inzet van 4,5 fte predikantsplaats de kerk van Enschede bearbeid kan worden en zij haar taak in de samenleving kan verrichten.”
• Dit voornemen resulteert in 2004 allereerst in de 'beleidsnotitie van de Algemene Kerkenraad', waarin eerste verkenningen worden gedaan mbt. een nieuwe organisatiestructuur: 1. Voortzetten wezenlijke basistaken 2. Ruimte scheppen voor actieve openheid 3. Veel meer 'samen kerk in Enschede' zijn, 4. Efficiënter werken door "significante reductie" van het aantal "vier- en bestuursplaatsen" en 5. meer flexibele zet van predikanten.
• Bij nadere uitwerkingen van deze voorstellen lopen we met name op tegen kerkordelijke belemmeringen. In de "herziene rapportage commissie toekomstig beleid" uit februari 2005 worden bijgewerkte voorstellen gedaan: afstoten van nog een kerkgebouw, overdracht van wijkbevoegdheden naar de AK, meer stadsgericht werken door predikanten.

2005 - Pastores in Teamverband

• Parallel aan de beleidsonwikkelingen in de gemeente (stad en wijken) maken de pastores een beweging richting werken in teamverband. In de notitie 'Pastores in Teamverband' worden in 2005 aan de Algemene Kerkenraad concrete voorstellen in dit verband gedaan. Een aantal stedelijke "prioriteitsgebieden" wordt onder de pastores verdeeld. 
• Een uitvloeisel van deze taakverdeling - alsmede van de opgedane ervaringen in het presentiewerk in het kader van 'pastoraat na ramp" (na de vuurwerkramp) is het instellen in 2006 van een diakonaal predikantschap. Begonnen wordt met een inventarisatie op het grensvlak kerk-samenleving.

2005-2007 Keuzes m.b.t. kerkgebouwen en organisatie

Op wijkniveau ondernemen Vredeskerk, Detakerk en Opstandingskerk (DVO) een poging om door concrete samenwerking de organisatie te reduceren. Op kerkenraadsniveau wordt een plan geschreven... "Er is een kerk waar mensen in geloven". Wanneer dit plan in september 2005 aan de leden van de betrokken wijkgemeentes ter bespreking wordt aangeboden leidt dit tot heel veel tumult. In de bespreking overheerst de perceptie: 'afbraak'. Het plan verdwijnt in de bekende lade.

Ondertussen gaan de uitgaven door: 

• Kostenprognose onderhoud kerkgebouwen

Alles hangt met alles samen: missie, kerkgebouwen, organisatie. Bovendien ontdekken we meer en meer dat de wijkstructuur het nauwelijks toestaat om het geheel te overzien, en om zo samen gezamenlijke keuzes te maken. In 2007 wordt een stuurgroep ingesteld, begeleid door Fred Steenwinkel. In een drietal notities worden voorstellen ontworpen richting concreet gezamenlijk en samenhangend beleid:

• 1e notitie

• 2e notitie

• In de 3e notitie worden conluderende voorstellen gedaan: 

  • Keuze voor de missie "Geloven in Enschede". Geloven in Enschede

    Dat is in drie woorden waar de Protestantse Gemeente Enschede voor staat. Het is zogezegd ons mission statement. De formulering ‘Geloven in Enschede’ kan op meerdere manieren gelezen worden  en dat is precies de bedoeling. Je kunt er in lezen dat we ons als kerk in deze stad bewegen in de traditie van het Christelijk geloof. Maar evenzeer kan je er een ‘motie van vertrouwen’ in lezen richting de stad. In buurten en wijken, maar ook in het levendige centrum, bouwen talloze vrijwilligers en professionals aan een stad die leefbaar is voor ál haar bewoners. Graag sluiten wij ons als kerk aan bij initiatieven en activiteiten die de stad in bloei zetten. Vanuit onze geloofstraditie hebben wij daar inspirerende woorden en rituelen bij. En, omgekeerd kunnen we als kerk ook leren van de stad waar we deel van uitmaken. Kerk en Stad zijn op elkaar betrokken, ze horen bij elkaar.

  • Open Kerk zijn - ook in doelgroepen

  • Kerntaken: "bidden en onder mensen het goede doen"

  • Pastorale organisatie: 4 geografische wijken - parallel aan indeling burgerlijke gemeente

  • Gebouwen organisatie: 2 centrale kerkebouwen - één intern gericht, één oecumenisch extern gericht.

  • Bestuurlijke organisatie: Één kerkenraad, wijkraden, taakgroepen

  • Vrijwilligersbeleid

  • Pastores in werkteam.

• reacties op 3e notitie
• De voorgestelde ingrijpende keuzes konden (nog) niet samen worden gemaakt. Met name op de punten kerkgebouwen en organisatie convergeren de meningen niet. Volgt een vervolgtraject: Verder ná de commissie Steenwinkel...

2009 keuze voor één kerkgebouw per 2015

In de uitwerking van de voorstellen van de stuurgroep gaat veel aandacht uit naar het concretiseren van het kerkgebouwenbeleid:

• Sterkte-zwakte-analyse van de keuze voor één vierplaats
• Rapport gebouwencommissie
• Besluit Algemene Kerkenraad
• Programma van wensen en eisen

Op wijkniveau besluiten eind 2008, na het vertrek van ds. Veldman, de Opstandingskerk en de Detakerk de kerkdiensten en zo veel mogelijk van de organisatie samen te voegen. Vanaf pinksteren 2009 worden alle kerkdiensten samengevoegd. Men viert om-en-om in beide gebouwen. 

2011-2012 op zoek naar visie

In een aantal deeltrajecten wordt gewerkt om in 2015 samen één kerk te kunnen zijn. 

Juni/december 2011 gaan twee pastores (Dick van Zijll - Apostel Thomaskerk / Cees de Jonge - Vredeskerk en kapel Lonneker) met emeritaat. Zomer 2011 blijkt dat de middellange-termijn prognoses geen ruimte bieden tot invulling van de ontstane vacatures. We zullen in de PGE verder moeten met een basisformatie van ca. 2,5 - 3 fte. (Afgezien van eventuele projecten/investeringen, waarvoor dan ruimte blijft). In de praktijk zijn er nog steeds 7 wijken (waarvan 2 samenwerken), met elke zondag ruim 6 kerkdiensten... Het beleid loopt achter bij de praktijk. 

• Beeindiging diaconaal predikantschap

Wat dreigt is dat de oude organisatiestructuur onevenredig veel energie van vrijwilligers en professionals vraagt. De open blik waar we aan werken, de aandacht voor missionair-diaconaal werk heeft er zwaar onder te lijden. Is het mogelijk om de organisatie zo te veranderen dat we wel ruimte/tijd/energie overhouden om vruchtbaar open kerk te zijn?

• Visienota pastoresteam.
• Hoe present zijn (worden - blijven) in de wijken wanneer we nog maar op één plaats vieren? Zou dit oecumenisch kunnen? PaDiSta = Pastoraal Diakonaal Station

"Onder druk wordt alles vloeibaar"... In ieder geval besluiten onder deze druk de Apostel Thomas Kerk (West) en de Verrijzeniskerk (Zuid) en de Vredeskerk (Zuid-Oost) meer te gaan samenwerken. Er worden stappen gezet naar gezamenlijke kerkdiensten, en gezamenlijke organisatie. 

De samenwerkende Opstandings- en Detakerk, die sinds medio 2009 om-en-om wisselend samen kerken besluiten om één vierplaats te kiezen (zie de katern 'informatie over reformatie' waarin deze wijk met regelmaat verslag doet over de keuzes die worden gemaakt).  

December 2012 - missie, formatie, werkverdeling en prioriteiten

De missie concreet vertaald

Op verzoek van de Algemene Kerkenraad wordt het algemene visiedocument van begin 2012 in concrete werkafspraken te vertalen. Dat gebeurt in het document 'missie, formatie, werkverdeling en prioriteiten'. In de decembervergadering van de AK wordt deze notitie in grote dank aanvaard en overgenomen. 
Onderdeel van deze notitie is een voorstel om het diaconaat meer structureel in het kerkenwerk te integreren. 

Terzijde

• In de Katern van Kerkinformatie verscheen mei 2012 een beschouwend artikel over de ontwikkelingen in Enschede.
• De opsomming hierboven bevat in feite alleen maar stedelijk materiaal. Het is goed daarbij te beseffen dat het beraad, conform de kerkorde, vooral op wijkniveau plaatsvindt. Dat beraad wordt niet of nauwelijks gedocumenteerd in publieke documenten. 
• Hier zijn vooral beleidsdocumenten bijeengebracht. Heel veel woorden... Toch blijft het niet altijd bij woorden. Maar de beleidsuitvoering is vaak veel minder gedocumenteerd. Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld het project 'rondom levenseinde' in de 40dagentijd 2012, en de 'Vespers op Koopzondagen', welke regelmatig niet alleen aandacht van deelnemers, maar ook van lokale pers trekken.  
• En hoe verder met het orgel in de Ontmoetingskerk...?

Algemene financiële overzichten

• Jaarrekening 2012
• Jaarrekening 2011
• Jaarrekening 2010 
• Begroting 2012
• Jaarrekening Diakonie 2010
• Overzicht Baten en Lasten 2005-2009
• Overzicht vermogen 2005 - 2009
• Overzicht betalende leden 2005-2009
•